Zmiany dla Ukraińców w nowej ustawie

Prezydent RP podpisał ustawę przedłużającą legalny pobyt uchodźców z Ukrainy do 4 marca 2024 roku

Ważne zmiany dotyczące prawa pobytu obywateli Ukrainy, którzy znaleźli schronienie w Polsce przed wojną, zostały wprowadzone przez posłów. Zgodnie z nową ustawą legalny pobyt ukraińskich uchodźców zostanie przedłużony do 4 marca 2024 roku, a w niektórych przypadkach nawet do końca sierpnia lub września 2024 roku. Dotyczy to również obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka oraz członków ich rodzin.

Wcześniej, na podstawie specjalnej ustawy dla obywateli Ukrainy, mieli oni prawo do legalnego pobytu w Polsce przez okres 18 miesięcy. Jednak Sejm wprowadził nowelizację, która wydłuża ten okres do 4 marca przyszłego roku. Osoby uczące się z Ukrainy, które legalnie przybyły do Polski od 24 lutego 2022, mogą legalnie przebywać w Polsce do 31 sierpnia lub 30 września 2024, w zależności od sytuacji. Dotyczy to uczniów szkół polskiego systemu oświaty, uczących się w szkołach ukraińskiego systemu oświaty z wykorzystaniem metod na odległość, oraz osób rozpoczynających naukę w szkołach branżowych, policealnych lub dla dorosłych.

W nadchodzącym roku szkolnym ukraińskie dzieci nadal będą miały możliwość uczestniczenia w dodatkowych lekcjach z języka polskiego, a nauczycielom uczącym uchodźców zostaną przydzielone dodatkowe godziny nauczania.

Oprócz przedłużenia okresu legalnego pobytu, wprowadzono również rozszerzenia dotyczące innych aspektów. Zmieniono okresy ważności wiz krajowych, daty ważności kart pobytu, okresy ważności polskich dokumentów tożsamości oraz okresy ważności dokumentów pobytu tolerowanego.

Dokumenty dla pobyty Ukraińców, którzy przybyli po i przed 24 lutego 2022 roku

Zgodnie z projektem ustawy o zmianie ustawy specjalnej, Ukraińcy, którzy przebywają na terytorium Polski w ramach ochrony czasowej, nie muszą ubiegać się o kartę pobytu w celu przedłużenia legalnego pobytu w kraju, nawet jeśli przekroczyli już dziewięć miesięcy pobytu. Zaktualizowana wersja ustawy wyłączyła zapis, który umożliwiał uchodźcom z Ukrainy uzyskanie regularnego zezwolenia na pobyt czasowy po dziewięciu miesiącach pobytu w Polsce.

Jeśli chodzi o obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli granicę ukraińsko-polską przed 24 lutego 2022 roku, nowelizacja ustawy również przedłuża zezwolenie na legalny pobyt w Polsce. Poprzednia wersja specustawy pozwalała tym osobom na legalny pobyt do końca 2022 roku, natomiast nowa wersja wydłuża ten okres do 24 sierpnia 2023 roku.

Obowiązek otrzymania numeru PESEL

Zgodnie z zaktualizowaną ustawą specjalną, uchodźcy z Ukrainy, którzy przybywają do Polski i zamierzają przebywać tu w ramach tymczasowej ochrony europejskiej, mają obowiązek uzyskania numeru PESEL. Mają na to 30 dni od momentu przyjazdu do Polski (wcześniej okres na rejestrację w systemie PESEL wynosił 90 dni). Ten obowiązek dotyczy zarówno Ukraińców, którzy dopiero wjeżdżają do Polski, jak i tych, którzy już przebywają na terytorium kraju. Dla osób, które już przebywają w Polsce, odliczanie 30 dni rozpocznie się od momentu wejścia w życie zmian w ustawie. Wcześniej uzyskanie numeru PESEL otwierało Ukraińcom dostęp do różnych możliwości w Polsce, ale nie było obowiązkowe. Jedną z nowości wprowadzonych w ustawie jest również uproszczenie dla obywateli Ukrainy, którzy z jakichś powodów utracili możliwość dostępu do Profilu Zaufanego.

Diia.pl

Nowelizacja ustawy specjalnej wprowadza oficjalne uznanie dokumentu elektronicznego dostępnego w aplikacji Diia.pl jako zezwolenia na pobyt dla obywateli Ukrainy. To oznacza, że instalacja aplikacji Diia.pl wraz z dokumentem podróży uprawnia obywatela Ukrainy do wielokrotnego przekraczania granicy na krótki okres czasu bez konieczności uzyskiwania wizy.

Dodatkowo Polska poinformowała oficjalnie kraje UE i strefy Schengen, że Diia.pl jest wystarczającym dokumentem potwierdzającym legalny pobyt Ukraińców w Polsce. Oznacza to, że ten elektroniczny dokument umożliwia obywatelom Ukrainy swobodne podróżowanie nie tylko do krajów UE, ale także poza nią. Ta zmiana powinna rozwiązać wszelkie pytania i problemy związane z przekraczaniem granicy przez Ukraińców.

Wstrzymanie wypłat dla uchodźców

Nowa wersja specustawy wprowadza przepis dotyczący wstrzymywania wszelkich wypłat finansowych dla ukraińskich uchodźców, którzy przekraczają granicę Polski i opuszczają kraj. Jeśli uchodźca powróci do Polski w ciągu 30 dni, świadczenia socjalne zostaną wznowione (mechanizm tego procesu nie został jeszcze szczegółowo wyjaśniony). Jednak jeśli uchodźca przebywa poza Polską dłużej niż 30 dni, utraci specjalny status i wszystkie związane z nim przywileje, w tym prawo do pomocy i świadczeń socjalnych.

W przypadku, gdy osoba ta ponownie będzie zmuszona do szukania schronienia przed wojną i powróci do Polski, specjalny status może zostać przywrócony. Aby wzmocnić kontrolę nad ukraińskimi uchodźcami, którzy są beneficjentami świadczeń socjalnych, nowelizacja ustawy wprowadziła również podstawy prawne umożliwiające Straży Granicznej otrzymywanie informacji z rejestru przekroczeń granicy przez Ukraińców od organu ubezpieczeń społecznych.

Te zmiany mają na celu monitorowanie i kontrolę pobytu uchodźców, aby zapobiec nadużyciom w zakresie korzystania z pomocy i świadczeń socjalnych. Szczegóły dotyczące mechanizmu wznawiania świadczeń po powrocie do Polski oraz dokładne procedury kontrolne mogą być określone w aktach wykonawczych do ustawy.

Zmiany w organizacji pomocy w miejscach zbiorowego pobytu uchodźców

Zgodnie z nowelizacją ustawy specjalnej, wprowadzone zostaną zmiany dotyczące udzielania pomocy Ukraińcom przebywającym w miejscach zbiorowego zakwaterowania. Obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski uciekając przed wojną i zamieszkują w ośrodkach masowego zakwaterowania, będą mogli przebywać tam bezpłatnie przez okres 120 dni. Po upływie tego czasu, uchodźcy będą musieli pokryć 50% kosztów pomocy, którą otrzymują w miejscach zbiorowego zakwaterowania, jednak nie więcej niż 40 zł dziennie, jeśli będą przebywać w Polsce dłużej niż 120 dni od 1 marca 2023 roku.

Ponadto, od 1 maja 2023 roku, obywatele Ukrainy będą zobowiązani do pokrycia 75% kosztów związanych z utrzymaniem w ośrodkach masowego zakwaterowania, ale nie więcej niż 60 zł dziennie, jeśli będą przebywać w Polsce jako uchodźcy dłużej niż 180 dni.

Warto zaznaczyć, że pewne kategorie obywateli Ukrainy będą zwolnione z obowiązku płacenia za zakwaterowanie, nawet po upływie 120 dni. Dotyczy to osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, osób w wieku emerytalnym, nieletnich, kobiet w ciąży, osób wychowujących dziecko do 1 roku życia oraz rodziców/opiekunów trójki lub więcej dzieci.

Należy pamiętać, że data wejścia w życie nowych przepisów została ustalona na 1 marca 2023 roku, pomimo próby przesunięcia tego terminu zaproponowanej przez senatorów.

Dodatkowa pomoc dla Ukraińców

Zgodnie z ratyfikowanymi zmianami w specustawie, wprowadzono dodatkowe wsparcie i różnorodne świadczenia dla uchodźców z Ukrainy. Oto kilka innowacji:

1. Polskie samorządy otrzymają dodatkowe środki finansowe w wysokości ponad 2 miliardów złotych. Te środki będą głównie przeznaczone na realizację zadań związanych z edukacją, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami z Ukrainy w 2023 roku.

2. Środki finansowe zostaną przekazane z Funduszu Pomocy dla zachowania materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego Ukrainy. Celem jest wspieranie działań mających na celu zachowanie i promocję kultury ukraińskiej.

3. Firmy i organizacje, które udzielają pomocy Ukrainie, będą mogły skorzystać z ulg podatkowych przez cały następny rok. Ta inicjatywa ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw i organizacji do angażowania się w działania na rzecz pomocy Ukraińcom.

Ponadto, zmiany te zapewniają podstawy prawne do wykorzystania środków finansowych Funduszu na finansowanie zadań Polskiego Czerwonego Krzyża związanych z konfliktem zbrojnym na Ukrainie. Jest to kolejny krok mający na celu wsparcie humanitarne dla osób dotkniętych konfliktem na Ukrainie.